NÔNG DÂN BẢO THẮNG LAO ĐAO CÙNG CÂY SẮN

          Do được giá, trong mấy năm qua người dân trên địa bàn huyện Bảo Thắng đã tự phát trồng khá nhiều cây sắn. Việc bán sắn củ tươi trong mùa thu hoạch năm 2010-2011 đã giúp cho nhiều hộ nông dân ở các xã Phố Lu, Trì Quang, Xuân Quang, Bản Cầm...có được món tiền kha khá. Vì vậy diện tích trồng sắn của năm 2011 tiếp tục được mở rộng. Song, giá sắn lên xuống thường bấp bênh đến khó lường, cho nên người trồng sắn cũng chấp nhận rủi ro không khác gì đánh bạc. 

Đầu năm 2012, việc thu mua sắn từ các đầu nậu, tư thương có phần chững lại, giá thu mua bình quân tụt xuống tới gần 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu như cuối đầu năm 2011 giá mỗi kg sắn tươi bán được từ 1.600 đến 1.800 đồng, thì hiện nay chỉ còn bán được từ 900 đến 1000 đồng.  Vì vậy, nhiều hộ dân đã ngao ngán, bởi sản lượng thì tăng lên mà thực tế thì lại thất thu nặng!.

Vừa qua chúng tôi đã đến với thôn Làng Đào, xã Trì Quang - địa chỉ được coi như một trong những thôn có diện tích trồng sắn cao nhất xã. Tại đây, trước mắt chúng tôi hiển hiện mênh mông là đồi sắn. Mặc dù người dân đã thu hoạch từ cuối năm 2011, nhưng số đồi sắn chưa thu vẫn còn khá lớn. Càng vào sâu thì càng thấy nhiều nương sắn điệp trùng, xen lẫn với những cánh rừng phòng hộ. Phải thừa nhận, giống sắn cao sản đã nhanh chóng được người dân nơi đây chấp nhận, vì chúng cho năng suất vượt trội. Trên thực tế đã có thời gian cây sắn sắn cao sản này đem lại giá trị kinh tế đáng kể, trung bình một Ha đất trồng sắn có thể cho thu nhập đến trên dưới 40 triệu đồng. Năm nay, tuy sắn mất giá, nhưng theo như một người dân cho biết, dù “lấy công làm lãi” vẫn có thể thu được 17 triệu đồng/ 1 ha.

       Trò chuyện cùng anh nông dân Lý Văn Hồng - người đang thu hoạch sắn. Năm vừa qua gia đình Anh trồng được 3 Ha, mỗi Ha bình quân thu được khoảng trên 20 tấn sắn củ tươi. Phần lớn diện tích sắn của gia đình là trồng xen canh, kế vụ sau khi đã thu hoạch gỗ, nhằm tranh thủ sử dụng đất nhàn khi cây gỗ mới trồng chưa khép tán.

      Tuy nhiên, từ nguồn lợi trước mắt, cũng có không ít người bất chấp hậu quả, đầu tư cho trồng sắn bằng mọi giá. Vụ sắn năm 2011, có hộ dân đã trồng tới trên 5 ha, góp phần nâng tổng diện tích sắn của xã Trì Quang lên tới 450 Ha. Được biết, sự gia tăng diện tích cây sắn ở các xã khác của Bảo Thắng cũng tương tự. Đó là lý do để các tư thương, đầu nậu hạ giá thu mua, làm cho niềm hy vọng tràn trề của người trồng sắn gần một năm chăm sóc, bỗng trở nên thất vọng. Hiện tại không ít người dân đã phải đã tạm dừng thu hoạch, hy vọng rồi giá sắn sẽ lại lên!?.

Thu hoạch sắn

Ông Lê Xuân Hùng, bí thư đảng ủy xã Trì Quang cho biết, sắn là lọai cây trồng không được khuyến khích, nhưng do dễ trồng lại được giá nên gần đây diện tích sắn luôn được bà con nông dân tự phát mở rộng. Thậm chí có lúc, có nơi được xem như một loại cây trồng chủ lực để “xóa đói, giảm nghèo”. Về mặt nào đó, ở một vài thời điểm cây sắn đã cho người nông dân nguồn thu nhập đáng kể; có gia đình trồng sắn thu được tới cả trăm triệu đồng - số tiền không nhỏ đối với nhiều hộ nông dân, nhất là đồng bào vùng cao, vùng xa. Điều trăn trở nhất của cấp ủy địa phương là, diện tích trồng sắn phát triển ồ ạt khó kiểm soát. nguồn thu mua đầu ra lại hoàn toàn phụ thuộc tư thương. Vì vậy, làm thế nào để quản lý diện tích trồng sắn theo quy hoạch, tránh việc người dân xâm lấn vào đất rừng phòng hộ và tránh sự khủng hoảng đầu ra, gây thiệt hại cho dân là vấn đề cấp bách hiện nay.

          Nguyên nhân về tình trạng giá sắn bấp bênh, người trồng sắn chưa kịp mừng vì sản lượng thu hoạch tăng thì đã phải lo thua lỗ vì bị ép giá. Điều căn bản là do sự phát triển diện tích sắn hoàn toàn tự phát theo tâm lý số đông, hầu hết sắn thu mua là để gom bán sang bên kia biên giới. Quá trình bán - mua giữa người sản xuất với tư thương, rồi từ các tư thương với nhà máy sản xuất bột ở nước ngoài hoàn toàn diễn ra theo kiểu trao đổi miệng, không có sự ràng buộc về pháp lý. Giá cả vì thế cũng chủ yếu từ phía người mua quyết định, khi khan hàng thì đẩy giá lên, khi nguồn cung dồi dào thì ép giá xuống, bất chấp thiệt hại cho đối tác. Về phía người nông dân, sắn đã trồng và đã đến tuổi thu hoạch thì dù lỗ vẫn không thể không bán.

Diện tích sắn xen với những cánh rừng phòng hộ

Phát triển sắn ồ ạt không theo quy hoạch dẫn tới nguy cơ xâm lẫn đất rừng là khó tránh khỏi. Dù người dân luôn giải thích là, tranh thủ đất trồng rừng để trồng sắn như mục tiêu “lấy ngắn nuôi dài”. Nhưng quan sát thấy hàng loạt diện tích  trống trơ, chỉ toàn là đồi sắn, chúng tôi chưa thật tin đây chỉ là “sự tranh thủ” đất rừng. Diện tích của nhiều trăm Ha nối tiếp nhau chỉ toàn là sắn thì tình trạng giữ nước đầu nguồn sẽ ra sao. Sự bào mòn sẽ diễn ra cùng với tốc độ làm nghèo đất nhanh, bởi đặc tính “phàm ăn” của loại cây này là nguy cơ hiện hữu khó tránh khỏi. Theo dự luận quần chúng, đầu đầu năm 2010 có những vụ cháy rừng cũng xuất phát từ nguyên nhân do người dân đốt nương bất cẩn mà gây ra.

          Theo ông Nguyễn Hữu Lý, trưởng phòng Kinh tế huyện Bảo Thắng, tuy không nằm trong kế hoạch phát triển, nhưng hiện tại toàn huyện cũng có đến 3000 ha sắn, tập trung nhiều ở các xã như Phú Nhuận, Xuân Quang, Trì Quang... Và cũng do hiệu quả kinh tế trước mắt, cho nên dù đã có cảnh báo từ phía chính quyền và cơ quan chức năng, nhưng người dân vẫn ồ ạt trồng một cách tự phát. Đáng ngại hơn, về lâu dài thì hệ lụy của nó là bào mòn đất rất lớn, nếu người dân trồng sắn liên tục sau 3 năm thì sau đó phải mất 4 năm cải tạo đất, nhưng  để trồng được cây khác cũng hết sức khó khăn.

           Câu chuyện sắn rớt giá năm nay lại thêm một dịp suy ngẫm về vấn đề lúng túng trong phát triển vùng nguyên liệu và bao tiêu sản phẩm nông nghiệp. Mặc dù tình trạng trồng ít thì lãi, trồng đại trà thì lỗ đã là điều không mới đối với nhiều cây trồng từ những năm trước. Vì vậy, bài học cần được rút ra phải được nhìn từ góc độ chỉ đạo, không thể để mặc cho người nông dân cứ đuổi theo lợi nhuận theo kiểu: “Thấy người ăn khoai cũng vác mai xới vườn” thì hậu quả này sẽ còn tiếp tục lặp lại, không chỉ với cây sắn mà còn với nhiều loại cây trồng khác.

                                                                                                    Mạnh Nguyên