CHUYỆN TÔI LÀM BÁO

Một kỷ niệm khó quên, xin được kể lại nhân kỷ niệm

ngày truyền thống của báo chí cách mạng Việt Nam 

        Giữa thập kỷ 70 - vừa tốt nghiệp trung học chuyên nghiệp thì tôi được điều về công tác ở một huyện vùng thấp của tỉnh miền núi. Với nhiệt huyết tuổi trẻ, chỉ sau một thười gian đã được bầu giữ chức vụ phó bí thư chi đoàn Hành chính; Ủy viên BCH công đoàn cơ sở, phụ trách văn-thể và được xếp vào đối tượng phát triển Đảng của chi bộ. Do có một chút năng khiếu viết-vẽ nên còn được trực tiếp là “Tổng biên tập” tờ báo tường của Công đoàn. Phương ngôn có câu “Sinh nghề tử nghệ” - tuy không hoàn toàn đúng với tôi. Nhưng cũng vì tình yêu với nghề báo mà tôi đã gặp những rắc rối để đời – phải chăng đấy lại là lý do để tôi có quyết tâm trở lại với nghề báo sau này. 

          Ngày ấy dù chưa biết gì về báo-chí, nhưng tôi đã học cách viết tin, viết bài và cách trình bày tờ báo tường do mình phụ trách theo kiểu “mực hệt” từ mô típ của báo Tiền Phong, Báo Lao Động… Vì thế nên cũng được các anh, chị và các bạn trong cơ quan trầm trồ tán thưởng. Điều ấy càng tạo cho tôi cảm hứng, tập tọe viết tin, viết bài gửi cho đài truyền thanh Huyện. Thỉnh thoảng còn gửi tin và được báo tỉnh, đài tỉnh sử dụng. Mỗi lần nhận được tờ báo biếu có đăng hoặc được nghe giọng phát thanh viên đọc tin của mình viết là tôi mừng như mừng mẹ về chợ.

Ảnh minh họa (Từ Internet)

          Những năm đó đời sống của cán bộ, công chức, viên chức còn hoàn toàn phụ thuộc vào chế độ bao cấp. Mọi bảo đảm đều thể hiện qua các tờ tem, phiếu. Đời sống tuy kham khổ, nhưng vì ai cũng như ai nên mọi người vẫn cảm thấy bình thường. Thậm chí còn có cảm giác yên tâm, vì đã được nhà nước lo cho tất cả. Nói vậy, nhưng cũng không hẳn ở thời kỳ này không có vấn đề, mà theo cách gọi ngày nay là tiêu cực. Bởi hàng hóa thường khan hiếm, cho nên dù có tem phiếu nhưng các đối tượng thụ hưởng vẫn không ít lần phải nhận hàng phân phối chậm, thậm chí tem phiếu thịt, đường bị tồn ứ tới hàng quý mà vẫn không có hàng. Cầm chịch cho công việc phân phối lúc này đều tập trung vào mấy ngành như thương nghiệp, lương thực, thực phẩm...Vì vậy, đôi khi họ cũng tỏ thái độ quan liêu, cửa quyền gây nên những bức xúc cho công chúng. Để chống lại hành vi tiêu cực trong một bộ phận cán bộ, nhân viên nhà nước, Đảng và Chính phủ đã có chủ trương khuyến khích báo chí vào cuộc, phê phán những hiện tượng thiếu trách nhiệm, thiếu công bằng. Khẩu hiệu “Không sợ ít, chỉ sợ không công bằng; không sợ thiếu, chỉ sợ lòng dân không yên” được trương lên ở nhiều nơi. Nhưng không phải ở đâu và lúc nào cũng được người ta thực hiện như khẩu hiệu.

          Năm ấy, suốt từ đầu năm cho đến cuối tháng 6 trên địa bàn huyện không hề có đường bán phân phối theo tem phiếu. Mãi tới đầu tháng 7, đúng vào dịp nghỉ hè thì cửa hàng thực phẩm thông báo: “Đã có đường bán theo chế độ cho cán bộ, CNVC”, nhưng hạn phân phối chỉ thực hiện trong 3 ngày. Quy định như vậy, với điều kiện thông tin như ngày nay đã là khó, vì việc bán hàng cung cấp chỉ thực hiện ở cửa hàng thương nghiệp trung tâm huyện lỵ. Trong khi phương tiện thông tin cũng chưa thuận tiện như bây giờ; giao thông càng khó khăn - chưa kể các thôn bản vùng sâu thì còn có tới 30% trung tâm xã lên huyện vẫn chỉ là đi bộ. Thông báo bán hàng lại rơi vào dịp nghỉ hè nên nhiều giáo viên không nắm được thông tin, đành phải bỏ cả nửa năm tem phiếu. Bức xúc thay cho những người phải chịu thiệt thòi, tôi đã viết một bài phản ánh, nói lên sự bất công về cung cách phân phối hàng của cửa hàng thương nghiệp huyện, gửi cho báo Lao Động. Vì nghĩ rằng việc viết báo là bình thường trong quyền tự do báo chí của công dân, mặt khác những phản ánh của mình cũng hoàn toàn là sự thật. Ngại ra bưu điện nên tôi gửi luôn bài viết qua hòm thư công văn của cơ quan. Nhưng không ngờ bài báo không những không được gửi đi mà bị một vị có chức sắc lấy nộp cho ông quyền chủ tịch huyện, với lý do: “xem cậu này nó viết cái gì”.

          Sau đó, giữa vị cán bộ văn phòng và ông quyền chủ tịch (với vai vế là bí thư đảng đoàn chính quyền) đã bóc bài báo ra đọc. Họ thống nhất với nhau rằng, bài báo viết về tiêu cực của địa phương mà chưa thông qua lãnh đạo đã tự tiện gửi cho báo Trung ương. Như vậy không chỉ là nói xấu ngành cung cấp mà còn bôi nhọ sự lãnh đạo của địa phương. Rồi cứ thuận với cái lý “nâng quan điểm” như vậy, hai vị lãnh đạo này mang bài báo ra mổ xẻ, gạch chân, đánh dấu chấm hỏi (?) bằng bút đỏ ở nhiều đoạn.

          Là một cán bộ trẻ vừa mới ra trường, công tác chưa bao lâu nên tôi vô cùng hoang mang, lo lắng. Sự việc không biết sẽ bị đẩy lên đến mức nào, nếu không có sự can thiệp kịp thời của Ban chấp hành công đoàn.

          Với tư cách quyền chủ tịch, kiêm bí thư đảng đoàn chính quyền- ông Nguyễn Công D. đã chỉ thị cho Ban chấp hành công đoàn đưa tôi ra để kiểm điểm về hành vi thiếu ý thức tổ chức, đưa những thông tin tiêu cực lên báo mà chưa được phép của lãnh đạo. Ban chấp hành công đoàn cơ sở được triệu tập - tuy nhiên, thay vì việc kiểm điểm thì đồng chí thư ký công đoàn sau khi xem nội dung bài viết, đã khẳng định đây là một phản ánh hoàn toàn đúng sự thật, không có gì là bêu xấu địa phương hay làm ảnh hưởng đến uy tín lãnh đạo. Rồi tập thể BCH công đoàn cơ sở đã nhất trí chuyển nội dung bài báo cho phòng thương nghiệp (Cơ quan quản lý các hoạt động thương mại và các đơn vị cung cấp nhu yếu phẩm của địa phương lúc bấy giờ).

          Điều đáng mừng là, sau khi xem công văn trao đổi của Công đoàn cơ sở UBND huyện có kèm theo bài báo, ông trưởng phòng thương nghiệp không những không bao che cho hành vi cửa quyền của cấp dưới mà còn hoan nghênh bài báo. Đồng thời xác nhận toàn bộ việc làm của cửa hàng thực phẩm là quan liêu, cửa quyền và yêu cầu phải giải quyết ngay toàn bộ những tem phiếu tồn đọng, bảo đảm quyền lợi cho cán bộ, công nhân, viên chức.

          Thế mới biết, không phải người lãnh đạo nào cũng có con mắt khách quan và giám nhìn thẳng vào sự thật, biết tôn trọng quyền tự do công luận như pháp luật đã quy định.

                                                                                                   Mạnh Nguyên 

VÌ TIỀN?

(Hát xẩm)

Tiền vui, tiền khóc, tiền cười

Tiền nuôi tình cảm cho người ta yêu.
Vì tiền có lúc nói điêu
Để cho cửa nát nhà xiêu - Vì tiền!.
Họ hàng kẻ dưới người trên
Lộn tùng phèo bởi tranh tiền choảng nhau.
Anh em đốt trước đốt sau
Bỗng dưng xung đột vì đâu-Vì tiền!
Hai nhà sát vách, kề bên
Hằm hè móc xới, bới lên -Vì tiền!.
Tiếng đồn cha mẹ anh hiền
Tự nhiên cay độc? - Vì tiền mà ra.
Nghệ nhân, nghệ sĩ, danh ca…
Vì tiền bỗng chốc hóa ra “nghệ lừa”
Đóng thuê quảng cáo nói bừa
Vẽ đen ra trắng, nói trưa thành chiều.

Có tiền ghét cũng thành yêu,
Không tiền sinh sự đặt điều trái ngang.
Tiền còn bán chức, mua quan
Bất tài bỗng chốc sánh hàng khôi nguyên.
Đồng tiền biến cú thành tiên;
Kẻ tham điên đảo, người hiền u mê.
Ấy là nghiện bạc, say đề
Khuynh gia bại sản ra đê cắm lều.
Vì tiền còn biết bao nhiêu
Oan khiên, cay đắng khôn kêu thấu trời!
Đồng tiền chẳng nói nên lời
Cho nên tiền phải một đời chịu oan!?

                                   C.M

LẠI BÀN VỀ HỌC THUYẾT “CHÍNH DANH”

 
    Chuyện xưa lại kể rằng, bà Huyện Thanh Quan (Nguyễn Thị Hinh) là một phụ nữ con nhà gia giáo, văn chương nổi danh và cũng đã có nhiều áng văn thơ để đời cho hậu thế. Ở dưới thời phong kiến thì đó thực là chuyện hiếm. 

    Chồng bà - ông Huyện Thanh Quan (tên thật là Lưu Nghị, làm quan dưới thời vua Minh Mạng) cũng là một ông quan nổi tiếng thanh liêm. Dịp đó ở biên thùy có nạn giặc ngoại bang quấy nhiễu. Lệnh vua ban, quan Huyện phải cầm quân lên biên thùy dẹp giặc.

Quan quân thời Nhà Nguyễn (Ảnh T.L từ Internet)

 Vì tin vợ là người học cao, hiểu rộng nên ông Huyện đã giao luôn cho vợ giữ việc “nhiếp chính” thay mình. 

     Một hôm bà Huyện nhận được tờ đơn của một thiếu phụ, xưng là vợ lính. Chị ta trình bày rằng, chồng đi lính đã nhiều năm nay bặt vô âm tín, chẳng biết sống chết ra sao. Phận con gái “hoa nở có thì”, chị ta muốn xin quan được miễn tình thủ tiết để đi lấy chồng khác. Vì cũng là phận nữ nhi, lại không chuyên làm chính trị, nên bà Huyện động lòng trắc ẩn, mà hạ bút phê rằng: “Cho phép đi lấy chồng…”. 

    Ai ngờ vài năm sau, khi chiến sự vãn hồi, anh lính nọ không chết mà được thoái lính về quê. Về đến nhà anh ta mới ngã ngửa là vợ đã đi lấy chồng khác, mà việc đó lại do chính huyện quan cho phép. Bực tức trước sự bất công của nhà quan, anh lính liền đâm đơn kiện lên quan phủ. 

    Nhận đơn, quan phủ cho thanh tra và kết quả là đúng như đơn kiện. Vì vậy, ngài đã xuống lệnh cách chức ông huyện Thanh Quan, vì đã giao cho người nhiếp chính không hiểu việc nước mà làm sai!(1). 

    Ấy là chuyện của thời xưa, nay ngẫm lại thấy cũng không hiếm chuyện đời na ná. Đơn cử như việc làm từ thiện trong thời gian qua, mỗi khi đất nước gặp biến cố thảm họa, mặc dù đã có không biết bao nhiêu cơ quan, đoàn thể được giao làm công việc cứu trợ nhân đạo. Vậy mà vẫn có không ít người dựa vào uy tín cá nhân, cũng đứng ra huy động quyên góp, với danh nghĩa làm từ thiện. Tuy nhiên, do không chuyên nghiệp nên kết quả là có nhiều trường hợp cứu trợ chẳng kịp thời hoặc đưa vật chất cứu trợ đến không đúng địa chỉ, dẫn đến lãng phí và phản cảm. Hậu quả để lại biết bao nhiêu “tiếng bấc, tiếng chì”. 

    Ngẫm ra, thuyết Chính danh của Khổng Tử dù đã trải qua mấy ngàn năm mà vẫn còn nguyên giá trị. Theo Không Tử, “chính danh” có nghĩa là “danh nào, thì phận ấy”; “danh có chính thì ngôn mới thuận”. 

    Ở đời có khi cố làm việc tốt, nhưng làm không đúng lúc, đúng nơi; không đúng với phận sự của mình thì lại trở thành kẻ “bao đầu”. Mất công sức mà không đem lại tiếng thơm, thậm chí còn là những thị phi, tai tiếng. 

                                                                                                    C.M

         * (1) Câu chuyện có thể là hư cấu, theo dân gian truyền miệng.